Researchers found that ten major threats to good health are common around the world. The chief of the World Health Organization, Gro Harlem Brundtland, called them the ten leading killers. They include unsafe sex, poor nutrition, high blood pressure, use of tobacco and alcohol, unsafe water and unclean living conditions. Also included are high levels of dangerous fat in the blood, indoor smoke from solid fuels, a lack of iron in the body and too much body weight, or obesity. Together, these ten health risks make up forty percent of the fifty-six-million deaths worldwide each year.

Doctor Brundtland called for reducing the ten main health risks by twenty-five percent within ten years. If this were done, life expectancy in industrial countries could increase by ten years. In developing countries, it could increase by five years.

Currently, the number of life years lost because of these health risks differs around the world. Doctor Brundtland says the differences these health risks create between rich and poor nations are shocking. For example, about one-hundred-seventy-million children in poor countries are underweight. They do not weigh enough because they do not get enough food. However, more than one-thousand-million adults around the world are too fat. These people are mostly in rich, industrial countries.

Doctor Brundtland warns that the cost of inaction is serious. For example, she says nine-million deaths a year linked to smoking will be reported by two-thousand-twenty if steps are not taken soon. Currently, about five-million people die each year from diseases related to smoking.

Doctor Brundtland says that AIDS and the H-I-V virus are having a huge effect on the length of life in Africa. Currently, life expectancy at birth in southern Africa is forty-seven years. The W-H-O estimates that ninety-five percent of H-I-V infections in Africa were caused by unsafe sex. She says there is an urgent need for sex education and the use of condom devices to prevent the spread of H-I-V.

This VOA Special English Development Report was written by Jill Moss [adapted from a VOA report by Michael Drudge].

Badacze odkryli, ┐e na ╢wiecie powszechnych jest dziesiΩµ czynnik≤w ryzyka zagra┐aj▒cych zdrowiu. Szef ªwiatowej OrganizacjΩ Zdrowia, Gro Harlem Brundtland nazwa│a je dziesiΩcioma czo│owymi zab≤jcami. Obejmuj▒ one niebezpieczny seks, niedostateczne od┐ywianie, wysokie ci╢nienie krwi, spo┐ywanie tytoniu i alkoholu, zanieczyszczon▒ wodΩ i z│e warunki mieszkaniowe. Wlicza siΩ w to tak┐e wysoki poziom szkodliwego t│uszczu w krwi, dym ze spalania w pomieszczeniach paliw sta│ych, brak ┐elaza w organizmie i zbyt wysok▒ wagΩ cia│a lub oty│o╢µ. Wsp≤lnie, te 10 czynnik≤w ryzyka odpowiada za 40% przypadk≤w zgon≤w rocznie na ca│ym ╢wiecie.

Doktor Brundtland wezwa│a do zredukowania tych 10 g│≤wnych czynnik≤w ryzyka o 25% w ci▒gu 10 lat. Gdyby to zosta│o wykonane, ╢rednia oczekiwana d│ugo╢µ ┐ycia w krajach przemys│owych mog│aby wzrosn▒µ o 10 lat. W krajach rozwijaj▒cych siΩ mog│aby wzrosn▒µ o 5 lat.

Obecnie liczba lat ┐ycia straconych z powodu tych czynnik≤w ryzyka waha siΩ na ca│ym ╢wiecie. Doktor Brundtland twierdzi, ┐e stwarzane przez czynniki ryzyka r≤┐nice miΩdzy krajami bogatymi i biednymi s▒ szokuj▒ce. Na przyk│ad, ok. 170 mln dzieci w biednych krajach ma niedowagΩ. Nie maja one wystarczaj▒cego ciΩ┐aru cia│a, poniewa┐ nie otrzymuj▒ wystarczaj▒co du┐o po┐ywienia. Jednak ponad miliard doros│ych ludzi na ╢wiecie jest zbyt grubych. Ci ludzie ┐yj▒ w wiΩkszo╢ci w bogatych krajach przemys│owych.

Doktor Brundtland ostrzega, ┐e koszt braku dzia│ania jest powa┐ny. Na przyk│ad twierdzi, ┐e bΩdzie siΩ donosiµ o 9 mln zgon≤w rocznie zwi▒zanych z paleniem do roku 2020, je╢li nie podejmie siΩ wkr≤tce odpowiednich krok≤w. Obecnie 5 mln os≤b rocznie umiera na choroby zwi▒zane z paleniem.

Doktor Brundtland m≤wi, ┐e AIDS i wirus HIV maja ogromny wp│yw na d│ugo╢µ ┐ycia w Afryce. Obecnie ╢rednia oczekiwana d│ugo╢µ ┐ycia noworodk≤w w po│udniowej Afryce wynosi 47 lat. WHO szacuje, ┐e 95% przypadk≤w zaka┐enia wirusem HIV w Afryce jest spowodowanych niebezpiecznym seksem. M≤wi ona, ┐e istnieje pilna potrzeba edukacji seksualnej i u┐ywania prezerwatyw, aby zapobiec rozprzestrzenianiu siΩ HIV.